دمودکس چگونه درمان می شود؟

دمودکس چیست و چگونه درمان می شود؟

دمودکس مایت چیست؟ 

انسان میتواند میزبان مناسبی برای بسیاری از جانداران ریز میکروسکوپی باشد و یک نمونه از این مهمانهای ناخوانده در پوست انسان، انگلی است به نام دمودکس (Demodex mites)؛ تقریبا هیچ انسان بزرگسالی وجود ندارد که روی پوستش انگل های دمودکس درحال زندگی نباشد اما زمانی که تراکم جمعیت این انگلها زیاد میشود، بسیاری از مشکلات پوست و مو نیز شدت مییابد.

تاریخچه دمودکس

دانشمندان بیش از یک قرن گذشته انگل دمودکس را شناخته اند اما تا چند سال قبل توجه چندانی به آن ننموده اند و لذا این انگل به عموم مردم معرفی نشده بود. محققین دریافته اند که انسانها از گذشته های دور، یعنی از حدود 20 هزار سال پیش میزبان این جانداران بوده اند اگر چه امروزه به دلیل افزایش جمعیت جوامع شهری و اماکن عمومی و بویژه مراکزی که در انتقال انگلها موثرند، مانند آرایشگاهها و باشگاههای ورزشی و استخرها و غیره شیوع بیشتری پیدا کرده است.

طول عمر و چرخه زندگی دمودکس

چرخه حیات این مایت ها 5 مرحله است. مایتهای دمودکس شبها در سطح پوست انسان جفتگیری میکنند و پس از حدود 12 ساعت داخل فولیکولهای مو و یا غدد سباسه تخم گذاری میکنند. هر مرحله تخم گذاری حدود 50 تا 60 تخم بهمراه دارد که در فولیکول و غدد چربی قرار میگیرند.
تخمها پس از چند روز تبدیل به لارو و نوزادان شش پا می شود که پس از طی یک هفته بالغ میشوند تا به چرخه تولید مثل وارد شوند. دوره بلوغ تا بزرگسالی آنها حدود یک هفته میباشد و طول عمر یک انگل دمودکس در حدود 30 تا 90 روز است.
این جانداران تمامی مواد زائدی که در طول زندگی در بدنشان تولید میشود درون بدن نگه میدارند تا زمانی که بمیرند.
انگلهای دمودکس انگلهایی می باشند که در فولیکولهای مو و غدد چربی پوست انسان زندگی میکنند.
انگل دمودکس به سادگی از چربی پوست و محصولات آرایشی و بهداشتی تغذیه میکند.

ویژگیهای مورفولوژی و طبقه بندی

امکان دیدن این انگلها به صورت عادی وجود ندارد اما ندیدن آنها دلیلی بر نبودنشان نیست. این مایتهای میکروسکوپی، جاندارانی عنکبوتی با هشت پای کوچک و پرزدار در نزدیکی سرهایشان هستند، بدن آنها نیمه شفاف است. اما بسیار شبیه به کرم هستند که در پوست هر انسان بالغ میتوان آنها را یافت. این حشرات کل عمر خود را روی پوست انسان سپری میکنند، آنجا متولد میشوند، زاد و ولد میکنند و پس از حدود یک الی سه ماه میمیرند. 

دو گونه از این جانداران میکروسکوپی روی پوست به ویژه در ناحیه سر و صورت انسان سکونت دارند: دمودکس فولیکولاروم و دمودکس برویس. این جانداران در دسته بندپایان قرار دارند که نزدیکترین اقوام آنها در میان حشرات عنکبوتها و کنه ها هستند.

این جانداران در مناطق مختلفی از پوست انسان سکونت دارند. دمودکس فولیکولاروم غالبا در میان حفرههای فولیکول موی سر و صورت و دمودکس برویس درون غدد چربی پوست زندگی میکنند. دلیل وفور این جانداران در پوست سر و صورت انسان، وجود حفره ها و غدد چربی بیشتر نسبت به دیگر بخشهای بدن است.

تا کنون حدود شصت و پنج گونه از انگل دمودکس مایت شناخته شده است که تنها دو گونه از این انگلها در پوست انسان زندگی می کنند که هر دو اغلب به نام مایت یا همان انگل عنکبوتی مو نامیده می شوند. دمودکس فولیکولاروم (folliculorum) که به انگل فولیکول مو در انسان شهرت دارد و دیگری Demodex دمودکس بریویس (Demodex brevis ) که به انگل غدد سباسه (غدد چربی) معروف می باشد.
این انگلها در فولیکولهای مو و غدد چربی به خصوص پلکها، بینی، گونه ها و قسمتهای مجاور بینی و اطراف گوش یافت شده و از ترشحات زیر جلدی به خصوص سبوم تغذیه میکنند .این انگل بسیار کوچک بوده و اندازه آن 0.4 -0.3 میلیمتر سیگاری شکل میباشد.تفاوت خاصی در توزیع دو گونه بروی پوست وجود دارد. دمودکس فولیکولاروم در تراکم بالا و چشمگیری وجود دارد اما دمودکس برویس ساکن بخش وسیعتری از بدن انسان است. نسبت دمودکس برویس به دمودکس فولیکولاروم در میان مردان (1 به 4) و زنان (1 به 10) متفاوت میباشد.

یکی دیگر از انواع دمودکس Demodex canis است. میزبان طبیعی Demodex canis ها سگ خانگی است. اگر چه این انگل ها می تواند موقتا انسان را نیز آلوده کنند اما نمی توانند در پوست انسان بقا یابند و بنابراین بعد از مدت کوتاهی می میرند و به عنوان انگل مشترک انسان و حیوان محسوب نمی شوند.

علائم وجود دمودکس

این جانداران تمامی مواد زائدی که در طول زندگیشان در بدنشان تولید میشود درون بدن نگه میدارند تا زمانی که بمیرند و همین امر میتواند باعث تشدید :
 عفونتهای پوستی پوست

• آکنه
•  روزاسه
•  جوش
•  خارش
•  ریزش مو
•  کم پشت و نازک شدن مو
• خارش پوست 
• چین و چروک پوست
• پیری زودرس پوست
• خشک و خشن شدن پوست
• جوشهای سرسیاه
• تغییر رنگ پوست صورت
• کک و مک
• آتوپیک
• درماتوز
• تغییر رنگ بر روی صورت

و دیگر بیماریهای پوستی و جلدی و بسیاری از مشکلات پوست و مو شود.

درضمن این جانداران میتوانند در تشدید دیگر مشکلات پوست و مو نیز موثر باشند. به عنوان مثال، مطالعات علمی و تجربی دانشمندان نشان میدهند، جمعیت دمودکس ها در صورت افراد مبتلا به روزاسه بسیار بیشتر از صورت افرادی است که مشکل روزاسه ندارند. میانگین تراکم دمودکس مایت بر روی پوست بیماران روزاسه 10/8 انگل است، که این تعداد در افراد سالم 0/7 انگل در سانتی متر مربع میباشد. پژوهش ها نشان داده اند که انگل های دمودکس باکتری های را در اطراف صورت منتقل میکنند.

بسیاری از مشکلات پوست سر، صورت و مو برطرف نخواهد شد مگر اینکه انگل دمودکس از بین بروند. انگل دمودکس به سادگی از چربی پوست و محصولات آرایشی و بهداشتی تغذیه میکند. شدت فراگیر بودن این جانداران در سال 2014 توسط مجامع دانشگاهی نیز بیشتر آشکار شد. دانشمندان دانشگاه های آمریکا به ویژه دانشگاه کارولینای شمالی در سال 2014 با انجام پژوهشی دریافتند که DNA دمودکس را میتوان روی پوست هر فرد بالغی یافت.
اگرچه می توان بوسیله میکروسکوپ از چربی پوست هر فرد نمونه هایی را برای آزمایش گرفت اما جمعیت دقیق این موجودات در پوست انسان بصورت دقیق قابل محاسبه نیست، لذا متناسب با سن، وضعیت پوست و مو و شرایط سیستم ایمنی بدن و یا بیماری های مرتبط و همچنین با توجه به شدت مشکلات پوست و موی هر انسان می توان به میزان شدت تراکم جمعیت این انگلها در پوست هر فرد پی برد.
بر اساس آخرین تحقیقات انجام شده (به ویژه در دانشگاههای معتبر جهان و امریکا، از جمله دانشگاه کارولینای شمالی در امریکا )تمامی بزرگسالان این انگل را در پوست خود دارنداما تفاوت در تراکم جمعیت این انگل می باشد و هرچقدر جمعیت این مایتها افزایش مییابد مشکلات پوست و مو نیز بیشتر میشود .به عبارت دیگر از علایم و شدت مشکلات پوست و مو میتوان به تراکم جمعیت مایتها و میزان حاد بود آن مشکل نیز پی برد و بین این دو موضوع ارتباط مستقیم وجود دارد.

این مایتها وارد فولیکول مو میشوند و کنار آن جا میگیرند و تغذیه میکنند .افرادی که جوش صورت دارند، دچار قرمزی صورت هستند یا مبتلا به فلاشینگ هستند و با تحریکات گرمایی یا سرمایی، استرسی و مصرف غذاها و نوشیدنیهای تندو داغ سرخ میشوند، باید برای درمان مراجعه کنند.

آیا شستشو دمودکس را از بین میبرد؟

برخلاف تصور بسیاری از بیماران شستشوی زیاد و مرتب راه مناسبی برای خلاصی از شر انگل دمودکس نیست .شستشوی زیاد مساوی است با ریزش مو و آسیب پوست و افزایش جمعیت مایتهای دمودکس. در برخی پژوهشها ابتلاء زنان را 2/5 برابر مردان ذکر کرده اند، این بیماری در سنین کمتر از سال نادر بوده است و بیشتر در افراد بالای بالای 40 سال دیده میشود.
در یک مطالعه نشان داده شد که در 86% بیماران مبتلا به درماتیت روزاسه دمودکس فولیکولاروم از این بیماران جدا گردید. این انگل درحیوانات مختلف به ویژه در سگ ضایعات شدیدتری را ایجاد میکندکه این موضوع اهمیت ارتباط افراد را با حیوانات دست آموز در انتقال این آلودگی به انسان بیش از پیش نمایان میسازد. شکایت اصلی بیمار مذکور پوسته های فراوان، خارش مختصر و خفیف در سر و کاهش محسوس در موی سر بوده که پس از بررسی پوسته های سر انگلهای دمودکس به وضوح و با تعداد زیاد در زیر میکروسکوپ مشاهده گردید.

وجود دمودکس فولیکولاروم در بیماریهای نظیر آکنه روزاسه در ایران نیز همانند دیگر بررسیهای محققان اثبات شده است .مطالعاتی در سال 1383 نشان داده اند که میزان انگل دمودکس در افراد مبتلا به آکنه روزاسه در مقایسه با گروه شاهد به طور معنی داری افزایش داشت. در مطالعه دیگری که توسط Wesolowska در سال 2005 میلادی صورت گرفت نشان داده شد که نقش دمودکس فولیکولارم و دمودکس برویس در ایجاد بیماری در صورت و سر افراد مسن بسیار شدیدتر و بیشتر بود.

در یک گزارش موردی pena و همکارانش از یک زن 38 ساله که مشکوک به درماتیت روزاسه بود تعداد زیادی دمودکس فولیکولاروم جدا کرده و آنرا عامل ایجاد بیماری در این فرد ذکر کردند . با توجه به اینکه احتمال انتقال این انگل از طریق تماس مستقیم و استفاده از لوازم مشترک نظیر کلاه، شانه و روسری یا مقنعه های مشترک وجود دارد لازم است ضمن پیگیری، احتمال ابتلا سایر افراد خانواده و نیز درمان آنها مورد توجه قرار گیرد

راههای انتقال انگل دمودکس

انگلهای دمودکس مسری هستند و به راحتی از طریق وسایل شخصی مانند حوله، شانه، برس مو، روبالشی یا از طریق تماس پوستی مانند بوسیدن از یک میزبان به میزبان دیگر منتقل میشوند .البته اماکن عمومی و از همه مهمتر سالنهای زیبایی و آرایشگاهها نیز از جمله مهمترین مناطق برای انتقال انگلهای دمودکس هستند. 

نحوه تشخیص دمودکس

تحقیقات و شواهد علمی و تجربی نشان داده است که بیشتر افرادی که ریزش مو یا موهای نازکی دارند و یا دچار سایر مشکلات پوستی مانند آکنه، جوش صورت، خارش پوست و غیره هستند دارای این مایتها میباشند، اگرچه با استفاده از میکروسکوپ به راحتی و در مدت کوتاهی ظرف چند دقیقه میتوان از وجود این انگلها مطمئن شد و آنها را مشاهده نمود.

درمان انگل دمودکس

برای درمان و از بین بردن دمودکس ابتدا باید توسط پزشک نمونه برداری انجام شود و نتیجه تست مشخص شود که معمولا در نیم ساعت قابل انجام است، سپس پزشک متخصص با توجه به میزان و نوع مایت ها داروها و درمان های لازم را برای شما تجویز خواهد کرد.